Tradycje pobożności
Kalwarię wileńską uroczyście poświęcono 9 czerwca 1669 r., na Zesłanie Ducha św. Zabiły dzwony we wszystkich kościołach, a biskup wileński Aleksander Sapieha (1624–1671) w asyście duchownych wygłosił słowo do pątników zgromadzonych przy pierwszej stacji – „Ostatniej Wieczerzy” i sam poprowadził ich w Drodze Krzyżowej, rozsypując przy tym ziemię przywiezioną z Jerozolimy i w ten sposób symbolicznie ustanawiając więź między Kalwarią a Ziemią Świętą. Uczestnikom procesji hierarcha udzielił odpustu zupełnego i ogłosił, że otrzyma go każdy, kto pobożnie obejdzie wszystkie stacje kalwarii.
Odtąd Kalwaria Wileńska stała się popularnym ośrodkiem pielgrzymkowym, zaś tradycja obchodzenia stacji Męki Pańskiej utrzymała się tu nawet w okresie carskim, po zamknięciu klasztoru. Rzesze wiernych gromadziły się tu na święta Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, w Wielki Piątek, w Zielone Święta, w uroczystości Odnalezienia i Podwyższenia Krzyża św. oraz w inne dni świąteczne czy odpustowe. Od 1854 r. na Wniebowzięcie i Zesłanie Ducha św. w sobotę, niedzielę i poniedziałek odprawiano tu tzw. czterdziestogodzinne nabożeństwo z dużą procesją po drogach kalwarii.
Tradycji nawiedzania kalwarii nie udało się wygasić nawet władzom sowieckim po zniszczeniu kaplic. Trasa pielgrzymkowa nie została zapomniana, gdyż miejsca po kaplicach pątnicy zaznaczali ułożonymi w kształt krzyża kamieniami, zaś na dawnych fundamentach stale sadzili i znosili kwiaty. Pojedynczy pielgrzymi lub ich małe grupki nieustannie wydeptywali ścieżki między pozostałościami kapliczek.
Kalwaria w Wilnie także dzisiaj jest celem licznych pielgrzymów, szczególnie w Zielone Święta. Odpust z tej okazji trwa tu trzy dni. Pierwszy dzień, piątek, zagospodarowywany jest przez księży i zakonników. W drugi dzień, w sobotę dzieci i młodzież uczestniczą we mszy świętej, idą Drogą Krzyżową, a potem przygotowują agapę, drogę światła, koncerty i inne spotkania. W niedzielę Zesłania Ducha Świętego odbywają się tu główne uroczystości, podczas których msza św. odprawiana jest na otwartym powietrzu, przed kościołem Odnalezienia Krzyża św. Ważnym akcentem obchodów odpustowych jest udzielenie w ramach uroczystości sakramentu bierzmowania.
Kalwaria znowu stała się centralnym miejscem obchodów świąt Zesłania Ducha św. w diecezji. Drogę Krzyżową najczęściej wierni rozpoczynają od kaplicy Matki Bożej Bolesnej w Białej Rzece (lt. Baltupiai). Nabożeństwo kończy się mszą św. przy kościele Odnalezienia Krzyża św. Procesja przemierza w ten sposób 7 km, co trwa zwykle ok. czterech godzin. W rozważaniu Męki Pańskiej może pątnikom pomóc świadomość, że długość drogi jak i odległości między stacjami w Kalwarii Wileńskiej, mierzone krokami, a nawet stopami, odpowiadają topografii Ziemi Świętej. Ludzie wierzą w cudowną moc wody z tutejszego Cedronu i często brną przez niego boso. Przy każdej stacji czytany jest i rozważany odpowiedni fragment Ewangelii, czemu towarzyszy modlitwa i pobożny śpiew.
Czy to we wspólnotach i grupach, czy też pojedynczo, przez cały rok pielgrzymi przemierzają ścieżki Drogi Krzyżowej w Kalwarii. Jednak tradycyjnie rozpoczynano obchodzenie stacji 3 maja, w dzień Odnalezienia Krzyża św. albo w pierwszą sobotę maja, a ostatnia procesja w roku odbywała się 14 września – w Podwyższenie Krzyża św. Najliczniej gromadzą się tu pątnicy w ciągu trzydniowych uroczystości Zesłania Ducha św. Wiernym, którzy przeszli tutejszą Drogę Krzyżową między pierwszą niedzielą maja a 14 września udzielany jest odpust pod zwykłymi warunkami. Tradycyjnie jednak kalwaryjską Drogę Krzyżową obchodzi się także w Wielki Piątek.
W bocznym ołtarzu kościoła, poświęconym Matce Boskiej Bolesnej, pod szkłem znajdują się wystawione relikwie Krzyża św. Tymi relikwiami błogosławi się zgromadzonych po uroczystej, odpustowej mszy św.
