Kościół p.w. Odnalezienia Krzyża świętego
Na wysokim wzgórzu wznosi się barokowy kościół Odnalezienia Krzyża św., stanowiąc kompozycyjne i znaczeniowe centrum zespołu architektonicznego Kalwarii wileńskiej. Wzniesienie, na którym stoi świątynia, w topografii Drogi Krzyżowej odpowiada „Górze Golgoty”, zaś trzy stacje (31-33) przywołujące ukrzyżowanie Jezusa, Jego śmierć i zdjęcie z krzyża, wkomponowane są w sam kościół. Stacje 31 i 33 wbudowane są w zewnętrzne ściany transeptu, a 32 – wewnątrz kościoła i jest tożsama z ołtarzem głównym.
Kościół ma plan krzyża łacińskiego, kształt bazylikalny i zwieńczony jest sklepieniami. Jego fasadę zdobią dwie wysokie wieże, zwężające się ku górze, a zakończone hełmami o plastycznych kształtach. Z punktu widzenia dołu schodów architektura kościoła wydaje się szczególnie wzniosła, gdyż uwydatniają się formy pionowe.
Ołtarz Ukrzyżowanego, czyli ołtarz główny jest osią sakralną wnętrza świątyni, stanowiąc jednocześnie bodaj najważniejszą stację Drogi Krzyżowej – śmierć Zbawiciela na krzyżu. W dolnej części retabułu tego ołtarza umieszczona jest łaskami słynąca XVII-wieczna figura Ukrzyżowanego, zaś po obu jej stronach rozmieszczone są kolumny między którymi wkomponowane są cztery rzeźbione postacie osób, które uczestniczyły w zdjęciu Chrystusa z krzyża i Jego pogrzebie: Najświętsza Maryja Panna, św. Jan, św. Nikodem i św. Józef z Arymatei. W mniejszej i prostszej w formach górnej kondygnacji retabułu wisi obraz św. Heleny trzymającej krzyż.
Znajdująca się w ołtarzu głównym rzeźba przedstawiająca Ukrzyżowanego od dawna uważana jest przez wiernych za cudowną, a modlący się przed nią doświadczali łask. Podczas pożaru kościoła rzeźba sczerniała, jednak cudem uniknęła płomieni i zachowała się. Istnieją wzmianki świadczące, że w II poł. XVIII w. wisiało przy niej 60 wotów. W wieku XVIII kult Ukrzyżowanego szerzyli dominikanie, m.in. rozprowadzając obrazki przedstawiające tę figurę.
Sklepienia nawy środkowej oraz jej ściany zdobią efektowne freski z końca XVIII w. Przypuszczalnie ich autorem mógł być malarz i zakonnik dominikański Krzysztof Połubiński. Malowidła przedstawiają wydarzenia z dziejów odnalezienia i podwyższenia Krzyża św. i z Nowego Testamentu, a także sceny symboliczne, wyrażające nabożeństwo do Najświętszego Serca Jezusowego. Przedstawiona tu historia odnalezienia i podwyższenia Krzyża św. jest jedynym przykładem malarstwa ściennego o tej tematyce na Litwie.
