Archikatedra
Archikatedra przebudowana przez Wawrzyńca Gucewicza to wyniosły, harmonijny i monumentalny gmach w stylu klasycystycznym, o jedenastu bocznych kaplicach, zakrystii, dwóch wejściach bocznych (po stronie północnej i południowej), z portykiem w części zachodniej. We wschodniej części budowli symetrycznie wyrastają kopuły zakrystii i Kaplicy św. Kazimierza, zakończone świetlikami. Po obu bokach katedry ustawiono kolumnadę. W niszach południowej kolumnady umieszczonych zostało siedem barokowych rzeźb przedstawiających świętych władców. Fasada ozdobiona została sześcioma rzucającymi się w oczy figurami: w bocznych niszach frontowej fasady archikatedry postaci Mojżesza i Abrahama, za kolumnami portyku – czterej ewangeliści. Powyżej sylwetek ewangelistów widać pięć płaskorzeźb poświęconych tematyce Nowego Przymierza i działalności apostołów. Fronton archikatedry zdobią trzy monumentalne rzeźby, przedstawiające św. Stanisława, św. Helenę i św. Kazimierza.
W nawie głównej malowane postacie apostołów autorstwa znanego artysty Franciszka Smuglewicza (1745-1807) prowadzą pielgrzymów w stronę ołtarza głównego. Zespół ołtarzowy składa się z ołtarza o architektonicznych kształtach, z wizerunkiem św. Stanisława w centrum (tzw. ołtarz wikariuszy) oraz z mensy i tabernakulum stojących w podwyższonym prezbiterium (tzw. ołtarz kapituły). Płytka na drzwiczkach starego tabernakulum przedstawia sceny Męki Pańskiej i jest dziełem barokowego złotnictwa o wysokim poziomie artystycznym. Po obu stronach krzyża tabernakulum stoją figurki srebrne przedstawiające głównych patronów diecezji wileńskiej: św. Kazimierza i św. Stanisława. Obraz znajdujący się w ołtarzu głównym także jest także dziełem Smuglewicza (1799) i przedstawia męczeństwo św. Stanisława. Po prawej stronie starego tabernakulum, wysoko na filarze wisi niewielki obraz Madonny z Dzieciątkiem (z XVI w.?, przemalowany w II poł. XVII w. albo na początki XVIII), nazywany czasem Maryją Starotrocką i przez XIX-wieczną tradycję wiązany z osobą budowniczego katedry, wielkiego księcia Witolda.
Na wschodniej ścianie katedry wiszą jeszcze dwa obrazy pędzla Franciszka Smuglewicza: „Cudowne rozmnożenie chleba i ryb” oraz „Ofiara Melchizedeka”. Powyżej starego konfesjonału w nawie głównej dostrzec można wizerunek Chrystusa cierpiącego – kopię obrazu „Ecce homo” słynnego włoskiego malarza Guido Reniego (1575-1642). W nawach bocznych wiszą stacje Drogi Krzyżowej z 1909 r. autorstwa Nikodema Sylwanowicza (1934-1919). W II poł. XVIII w. Constantino Villani – artysta włoskiego pochodzenia stworzył i powiesił wysoko w nawach bocznych katedry 16 obrazów o tematyce biblijnej. Przy głównym wejściu do katedry widnieje kolejne płótno Franciszka Smuglewicza pt.: „Uwięziony Piotr chrzci żołnierza”. Po drugiej stronie – „Ostatnia wieczerza” Kanutego Rusieckiego (1800-1860).
Na początku prawej nawy znajduje się Kaplica Zesłańców. Poświęcona jest pamięci arcybiskupa Mečislovasa Reinysa (1884-1953) oraz innych biskupów i księży, skazanych przez sowietów na więzienia i zesłanie a także wszystkich, którzy z Litwy zostali zesłani czy wygnani do odległych stron. Tu także pochowany jest arcybiskup wileński Julijonas Steponavičius (1911-1991). Nie gasną świece przed umieszczony w ołtarzu kaplicy wzruszającym Ukrzyżowaniem, które prawdopodobnie jest dziełem mistrzów hiszpańskich z I poł. XVIII w. Krucyfiks ten przeniesiono do archikatedry z zamnkiniętego w 1864 r. kościoła trynitarzy na Antokolu.
Obok Kaplicy św. Kazimierza znajduje się Kaplica Najświętszego Sakramentu. Powyżej jej tabernakulum wisi wizerunek Chrystusa-Dobrej Nadziei (1873). Jego treść ikonograficzna przywołuje przesłanie o Bogu Miłosiernym. Srebrna pozłacana sukienka obrazu powstała z wotów złożonych przez wiernych jako wyraz wdzięczności za doznane łaski.
Idąc lewą nawą w stronę ołtarza głównego dojdzie się do Kaplicy Królewskiej, inaczej zwanej Kaplicą Wołłowiczów, poświęconej Najświętszej Maryi Pannie, św. Andrzejowi i św. Stanisławowi. W 1473 r. założył ją tu Kazimierz Jagiellończyk. W jej krypcie początkowo spoczywało ciało św. Kazimierza, jednak po kanonizacji Zygmunt III Waza podjął budowę nowej kaplicy, poświęconej właśnie św. Kazimierzowi. Zamienił ją jednak na kaplicę w południowo-wschodnim rogu katedry, należącą do biskupa wileńskiego Eustachego Wołłowicza (1572-1630). Kaplica Królewska stała się Wołłowiczowską. W ołtarzu wisi obraz nieznanego artysty z XVII w., zatytułowany „Niepokalane Poczęcie Najświętszej Maryi Panny”. Dawniej był on pokryty srebrną sukienką, co świadczyłoby, że i ten wizerunek maryjny słynął łaskami.
Podobnie, jak w całej Europie, także w Wilnie w podziemiach katedry grzebano władców, biskupów, dostojników Kościoła i państwa. Już w dobie Wazów planowano pod Kaplicą św. Kazimierza założyć królewskie mauzoleum ale, jak się wydaje, z zamysłu zrezygnowano. Dopiero podczas remontu świątyni w latach 30-tych XX w. znaleziono groby kolejnych żon Zygmunta Augusta: Elżbiety Habsburżanki (1526-1545) i Barbary Radziwiłłówny (1520-1551) oraz brata św. Kazimierza – Aleksandra (1460-1506). Wraz z sercem budowniczego Kaplicy – Władysława IV Wazy (1595-1648) ci członkowie rodu królewskiego pochowani są pod Kaplicą w nowym mauzoleum ze szlifowanego granitu. Tablice upamiętniające imiona pogrzebanych tam władców i ich małżonek (po łacinie) wmurowane są w ścianach Kaplicy św. Kazimierza.
W podziemiach katedry można także oglądać najstarszy na Litwie fresk z przełomu XIV i XV w., przedstawiający Ukrzyżowanie. Obrazuje on Chrystusa na krzyżu, po prawej stronie stoi Maryja, po lewej – św. Jan. Fresk, mocno zniszczony działaniem czasu i wilgoci, odnaleziono w 1985 r. Przedstawienie to zdobiło prawdopodobnie miejsce wiecznego spoczynku kogoś z rodziny wielkiego księcia lub któregoś z biskupów.
