Tradycje pobożności
W ciągu sześć stuleci liczącej historii kościoła Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Trokach pątnicy najczęściej przybywali tu ze względu na tutejszy łaskami słynący obraz Matki Bożej. Już od XVI w. znany był dzięki wymodlonym przed nim łaskom. W 1603 r., wobec panującej epidemii, biskup Benedykt Woyna (1556?–1615) ogłosił procesję pokutną z Wilna do cudownego obrazu w Trokach. W 1611 r. przy kościele trockim powstało Bractwo Różańcowe. O uznawaniu obrazu za cudowny świadczą pielgrzymki władców, którzy przybywali tu w I poł. XVII w. W 1611 r. przybyła do Trok wraz z jezuitą, ks. Piotrem Skargą (1536–1612) królowa Konstancja (1588–1631), by prosić o opiekę Bożą dla króla Zygmunta III Wazy w jego wyprawie na Smoleńsk. W 1622 r. Maciej Kazimierz Sarbiewski (1595–1640) napisał cztery epody dedykowane wojewodzie trockiemu Januszowi Tyszkiewiczowi (1590–1649) i jego pielgrzymce z procesją z Wilna do Trok, by oddać cześć obrazowi Matki Boskiej i podziękować za zwycięstwo nad Turkami pod Chocimiem w 1621 r. W 1639 r. nuncjusz papieski przesłał do Rzymu wiadomość o pielgrzymce króla Władysława IV Wazy (1595–1648) do Trok.
Jeszcze przed rokiem 1615 ówczesny prepozyt trocki i przyszły biskup wileński Eustachy Wołłowicz (1560–1630) ufundował nowy ołtarz Najświętszej Maryi Panny. Ok. 1630 r. kanclerz wielki litewski Leon Sapieha (1557–1633) ofiarował obrazowi z Trok kosztowną złotą koronę. Wieści o obficie doświadczanych w Trokach łaskach rozeszły się po całym Wielkim Księstwie. W I poł. XVII w. nie było na Litwie bardziej znanego obrazu niż trocki wizerunek Maryi, dlatego w latach 1655-1661, w okresie wojny z Moskwą został stamtąd wywieziony i ukryty, a później przeniesiony do Kaplicy św. Kazimierza w katedrze wileńskiej. Tam znajdował się do roku 1667. W 1702 r., wobec trwającej wojny północnej, obraz znowu zabrano do Wilna i przechowywano w rezydencji biskupiej.
4 września 1718 r. wizerunek matki Boskiej Trockiej został ukoronowany złotymi koronami, ofiarowanymi przez papieża Klemensa XI. Była to pierwsza w Wielkim Księstwie Litewskim koronacja cudownego obrazu koronami papieskimi. Biskup wileński Konstanty Kazimierz Brzostowski (1644–1722) umieścił nad głowami postaci Maryi i Jezusa złote korony papieskie, zaś starą, cenną koronę popularnie zwaną „witoldową” powiesił wysoko nad obrazem. Biskup w uroczystym kazaniu wygłoszonym z tej okazji podkreślił, że królewskie korony wskazują na Maryję z Trok jako na Patronkę Litwy.
Kopie obrazu Matki Boskiej Trockiej upowszechniły się w całym Wielkim Księstwie Litewskim. Większość z nich ozdabiały sukienki wykute przez miejscowych artystów. Najstarsza kopia, kiedyś zdobiąca bramę trocką w murze obronnym Wilna, teraz znajduje się w kościele św. Michała w Niemenczynie. Na Łotwie wizerunek Matki Boskiej Trockiej znany jest jako Matka Boska z Agłony na Łotwie.
W okresie okazywano znacznie niej publicznej czci dla obrazu Matki Boskiej Trockiej, jednak dość często przyjeżdżali tu bardziej świadomi katolicy, szczególnie inteligencja wileńska, chcąc przystępować do sakramentów w świątyni, która w pamięci historycznej państwa litewskiego wydawała się niemal równa znaczeniem archikatedrze wileńskiej, wtedy nie działające po zamknięciu przez władze i sekularyzacji.
Co roku 15 sierpnia, na uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i 8 września – na uroczystość Jej narodzenia, w kościele w Nowych Trokach odbywa się odpust. Święta te są dość szeroko znane pod nazwą odpustów trockich. Wtedy z Ostrej Bramy do Trok wyruszają piesze pielgrzymki. Ograniczana i nieco zapomniana w okresie sowieckim tradycja pielgrzymek odżyła wraz z odzyskaniem przez Litwę niepodległości. Grupy pielgrzymów zaczynają zwykle swą drogę od modlitwy w Ostrej Bramie. Z przodu najczęściej niesiony jest krzyż, pątnicy śpiewają pieśni, odmawiają różaniec i litanie. Niemal wszystkie grupy po drodze nawiedzają kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie w Landwarowie (lt. Lentvaris), gdzie znajdują się relikwie św. Franciszka oraz obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, także słynący łaskami. Kulminacyjnym punktem pielgrzymki do obrazu Matki Bożej Trockiej – patronki Litwy jest msza św. w trockim kościele Nawiedzenia. Przed Jej obrazem zwykle śpiewa się albo odmawia Litanię Loretańską, „Pod Twoją obronę”, śpiewane są psalmy oraz Godzinki o Niepokalanym Poczęciu i do Matki Bożej Nieustającej Pomocy, odmawiany jest różaniec i inne modlitwy.
Centrum Młodzieży Archidiecezji Wileńskiej stara się ożywiać i podtrzymywać tradycję młodzieżowych pieszych pielgrzymek z Wilna przez Landwarów do Trok. 9 września 2006 r. taką pielgrzymką rozpoczął się diecezjalny Dzień Młodzieży. Młodzież w kilku większych grupach szła niosąc chorągwie, śpiewając pieśni, serdecznie pozdrawiając przechodniów i w ten sposób dając żywe świadectwo wiary. Wraz z młodymi pielgrzymami wyruszył arcybiskup wileński kardynał Juozas Audrys Bačkis. Podczas drogi księża, zakonnicy i zakonnice prowadzili w grupach katechezy poświęcone sensowi pielgrzymowania, tematom wiary, wspólnoty czy powołania życiowego.
Troki prawie zawsze znajdują się na szlaku dłuższych pielgrzymek, zwłaszcza tych przybywających z sąsiednich krajów grup, podążających do Ostrej Bramy.
